Poleca - Bożena Bertman

Mariusz Szczygieł  "Gottland"

Wydawnictwo Czarne, 2006

To opowieść o historii Czech XX i XXI wieku, rozpisana na 16 reportaży-opowiadań. Wydana 10 lat temu, ale na tyle wyjątkowa, że warto ją przypomnieć.
Wzbudziła ogromne zainteresowanie za naszą południową granicą, ale także w Polsce i prawie całej Europie.
Autor, znany dziennikarz i pisarz zafascynowany czeską kulturą i obyczajowością mądrze i ciekawie przedstawił niedawne dzieje naszych sąsiadów. Pokazał powstawanie obuwniczego imperium Baty, historię budowania i burzenia największego na świecie pomnika Stalina w Pradze, romans aktorki Lidy Baarowej z Goebbelsem, czy relacje ikon czeskiej pop-kultury i polityki.

Inne wątki to sytuacja 84-letniej siostrzenicy Franca Kafki i spuścizny po nim, kulisy inwazji radzieckiej, Praskiej Wiosny, Karty 77 i Antykarty.
W postaciach bohaterów wtopione są tragiczne czasy niemieckiego socjalizmu i radzieckiego komunizmu. Ci ludzie uczyli się żyć w strachu, szukali dróg, by wyplątać się z pułapek grząskiej sytuacji politycznej. Szli na kompromisy, chcąc przetrwać lub zdobyć pozycję.
Autor przestudiował rozliczne materiały źródłowe, przeprowadził szereg rozmów, analizował dokumenty. Udało mu się dotrzeć do zakamarków wielu biografii.Powstała literatura faktu, reportaży zbliżonych do doskonale napisanych esejów. Pokazują one Czechy jako kraj inny niż stereotypowo o nim myśleliśmy. Bo Szczygieł wnikliwie przedstawia historię, kulturę i czeski sposób postrzegania świata. Nie idealizuje, nie wybiela win, ale też nie oskarża, nie potępia. Próbuje zrozumieć ludzi, żyjących w kafkowsko absurdalnej rzeczywistości. Suche fakty i analizy. Nie znajdziemy cierpiętnictwa i martyrologii
częstych w naszej literaturze i publicystyce historycznej.

"Gottland" został bardzo wysoko oceniony. Recenzenci nazywali książkę arcydziełem, pasjonującą, wyjątkową, odkrywczą, wciągającą, niebywale poszerzającą horyzonty myślowe. Nawet gdyby uznać te oceny za przesadne na pewno warto po Gottland sięgnąć by poznać ważną cześć historii, która dla naszych krajów była podobna, a losy ludzi nie były podobne.

Mariusz Szczygieł otrzymał Nagrodę Literacką Nike i Europejską Nagrodę Literacką.
Redaguje dodatek do Gazety Wyborczej "Duży Format". Pracuje w Instytucie Dziennikarstwa UW.
Jego reportaże i publikacje ukazują się także w Paryżu, Waszyngtonie, Wiedniu, Rzymie i Pradze.

Zauroczony Czechami wydał w 2010 r. "Zrób sobie raj", a w 2012 "Laska nebeska".
Jest autorem 2-tomowej antologii "20 lat nowej Polski w reportażach.