Polski Złoty Dukat i ...
Justus Decjusz

Justus Ludwik Decjusz - sekretarz króla Zygmunta I, zwanego Starym; dyplomata, historyk, mecenas sztuki, przedsiębiorca oraz finansista. Prawdziwy człowiek renesansu żyjący właśnie w tej epoce. Brał udział w wielkiej reformie monetarnej zarządzonej przez króla Zygmunta w latach dwudziestych XVI wieku w Królestwie Polskim. Reforma miała też objąć Litwę i Prusy, ale wprowadzenie wspólnego pieniądza było trudne i ujednolicenie jeszcze się nie udało. Powiodło się dopiero 21 lat po śmierci króla, w wyniku wprowadzenia w życie postanowień Unii Lubelskiej w 1569 roku.
Justus Decjusz miał wielki udział w pracach królewskiej reformy monetarnej. Oprócz istotnego wkładu merytorycznego w prace nad nowym pieniądzem, istnieje, jak mi się wydaje, pewien przypadkowy, a może nawet celowy (?), widoczny ślad udziału Decjusza w reformie. Otóż na rewersie bitego w mennicy krakowskiej od 1528 roku złotego dukata polskiego, wprowadzonego w obieg jako pierwsza polska złota moneta, widnieje napis: Justus Ut Palma Florebit. Jest to werset psalmu po łacinie. Jego pierwsze słowo brzmi: Justus. Może to zbieg okoliczności, a może nie ... (?)

Na stronie internetowej Antykwariatu Numizmatycznego Michała Niemczyka (https://aukcjamonet.pl/product/6562/zygmunt-l-stary-dukat-1531) znalazłam informację, że tradycyjnie na złotych monetach stosowano inne napisy. A zatem była to nowość wprowadzona w czasie, gdy wpływ na wygląd monet mógł mieć Justus Decjusz, jako współautor reformy polskiego pieniądza.
Łaciński napis to cytat z biblijnej Księgi Psalmów, który po polsku brzmi : „sprawiedliwy zakwitnie jak palma” (Psalm 92 wg Biblii Tysiąclecia).

        
        Teraz cytat z wyżej przywołanej numizmatycznej strony internetowej:
„Dukaty rozpoczęto wybijać w Krakowie w 1528 roku. Stanowiły ukoronowanie reformy monetarnej z lat 1526-1528. Wprowadzała ona w Królestwie Polskim nowoczesny, wielonominałowy system monetarny. Dukaty wybijano według parametrów dukata węgierskiego. Miały próbę 23,5 karata i ważyły 3,56 grama. Pierwsza emisja dukatów miała miejsce w roku 1528, a bito je do 1535 roku. Na pierwszych dukatach z lat 1528- 1531, widniał umieszczony na linii portret króla z profilu. U dołu pomiędzy ozdobami umieszczano datę.
W 1532 roku zmieniono ikonografię monet, odtąd, całe pole monety wypełniał królewski portret otoczony legendą. Na rewersie znalazła się czteropolowa tarcza herbowa: kolejno z herbami: Królestwa Polskiego (Orzeł w koronie), Wielkiego Księstwa Litewskiego (Pogoń), Rusi (Lew w lewo), Prus Królewskich (Orzeł z mieczem nad głową). W środku, w tzw. „polu sercowym” znalazła się mała tarcza z herbem Habsburgów, należącym do Elżbiety Rakuszanki, matki króla Zygmunta Starego. Na rewersie zamiast tradycyjnie stosowanego na monetach złotych napisu, znalazł się cytat z Księgi Psalmów: IVSTVS VT PALMA FLOREBIT (PS.91.13).”

Zapewne jest to moje zbyt daleko idące domniemanie, a jednak z przyjemnością myślę, że Justus Decjusz, oprócz pałacu i kilku łacińskich traktatów, mógł pozostawić po sobie również taki drobny materialny ślad; poprzez wykorzystanie wersetu z psalmu zawierającego łacińskie słowo, będące nadanym mu w Polsce imieniem.

Bardzo nieliczne oryginały oraz kopie, tzw. dublety, złotego dukata polskiego są współcześnie cenionymi okazami na rynku numizmatycznym. Uwidoczniony powyżej oryginalny egzemplarz bity w 1531 roku osiąga obecnie na aukcjach cenę ok. 250.000 zł.